ՄԵԾ ԵՂԵՌՆԻ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊԻՉՆԵՐԻ ՍՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ՀԱՅ ՎՐԻԺԱՌՈՒՆԵՐԻ ԿՈՂՄԻՑ

1921թ. Մարտի 15 - Բեռլինում` օրը ցերեկով ՍՈՂՈՄՈՆ ԹԵՀԼԵՐՅԱՆԻ մի հատիկ կրակոցից ընկավ Մեծ Եղեռնի գլխավոր պատասխանատուն` երիտթուրք եռապետության անդամ, իթթահատի պարագլուխ, թուրքիայի ներքին գործոց նախարար` թայլաթ փաշան, որը պոլսի ռազմական դատարանի կողմից հեռակա կարգով դատապարտվել էր մահվան:






1921թ. Հուլիսի 19 - Պոլսում` ՄԻՍԱՔ ԹՈՌԼԱՔՅԱՆԸ սպանեց 1918 թվականի բաքվի հայերի ջարդի կազմակերպիչ, մուսաֆաթական ադրբեջանի ներքին գործոց նախարար` բիհբութ ժիվանշիր խանին:







1921թ. Դեկտեմբերի 6 - Հռոմում ԱՐՇԱՎԻՐ ՇԻՐԱԿՅԱՆԻ գնդակից ընկավ հայոց եղեռնի կազմակերպիչներից մեկը` այն ժամանակվա թուրքիայի վարչապետ` սայիդ հալիմ փաշան:






1922թ. Ապրիլի 17 - Բեռլինում ԱՐԱՄ ԵՐԿԱՆՅԱՆԸ և ԱՐՇԱՎԻՐ ՇԻՐԱԿՅԱՆԻ հետ միասին սպանեցին հայկական ջարդեչի ու տեղահանությունների կազմակերպիչ` բեհաեդդին շաքիրին և ջեմալ ազմիին:








1922թ. Հուլիսի 25 -  Թիֆլիսում
ՊԵՏՐՈՍ ՏԵՐ-ՊՈՂՈՍՅԱՆԻ և ԱՐՏԱՇԵՍ ԳԵՎՈՐԳՅԱՆԻ ձեռքերով սպանվեց Մեծ Եղեռնի գլխավոր հանցագործներից մեկը` երիտթուրք եռապետության անդամ, ծովային նախարար` ջեմալ փաշան, որը պոլսում հեռակա կարգով դատապարտվել էր մահվան:


1922թ. Օգոստոսի 4 - Միջինասիական ավազուտներում հայ սպա
ՀԱԿՈԲ ՄԵԼՔՈՒՄՈՎԻ առաջ պատժահար ընկավ օսմանյան եռապեության վերջին մոհիկանը` ռազմական նախարար` էնվեր փաշան, որը պոլսում հեռակա մահվան դատապարտված լինելով 1921-ից գլխավորում էր բասմաչների հակասովետական շարժումը:

Հեռակա կարգով դատի տրված մեղադրյալներն էին.

1.            Թալեաթ փաշա - Ներքին գործերի նախարար, մեծ վեզիր (1917-1918)

2.            Էնվեր փաշա - ռազմական նախարար

3.            Ջեմալ փաշա - ծովային նախարար

4.            Բահադդին Շաքիր բեյ - երիտթուրքական կուսակցության կենտրոնական կոմիտեի անդամ, «Թեշքիլաթ-ը մահսուսե»-ի նախագահը

5.            Դոկտ. Նազըմ բեյ - կուսակցության կենտրոնական կոմիտեի անդամ, «Թեշքիլաթ-ը մահսուսե»-ի անդամ

6.            Ջավիդ բեյ – ֆինանսների նախարար

7.            Սուլեյման Էլբիստանի բեյ - հողագործության և առևտրի նախարար (1915-1917)

8.            Մուստաֆա Շերիֆ բեյ - հողագործության և առևտրի նախարար (1917-1918)

9.            Օսկան էֆենդի - փոստի և հեռագրատան նախարար (1914-1917)

10.          Դոկտ. Ռուզուհի էֆենդի - կուսակցության կենտրոնական կոմիտեի անդամ

11.          Ազիզ էֆենդի - հասարակական անվտանգության նախարար, «Թեշքիլաթ-ը մահսուսե»-ի անդամ

Դատարանում ներկա գտնվող մեղադրյալներ`

1.            Սայիդ Հալիմ փաշա - մեծ վեզիր (1913-1916)

2.            Միդհատ Շյուքրի բեյ - կուսակցության կենտրոնական կոմիտեի գլխավոր քարտուղար

3.            Ահմեդ Ջեվադ բեյ - Կ.Պոլսի պարետ, «Թեշքիլաթ-ը մահսուսե» - ի անդամ

4.            Աթիֆ բեյ - Անկարայի պատգամավոր, «Թեշքիլաթ-ը մահսուսե» - ի անդամ

5.            Զիա Գյոքալփ - կուսակցության կենտրոնական կոմիտեի անդամ

6.            Քյուչուկ Թալաաթ բեյ - կուսակցության կենտրոնական կոմիտեի անդամ

7.            Ռիզա բեյ - կուսակցության կենտրոնական կոմիտեի և «Թեշքիլաթ-ը մահսուսե» - ի անդամ

8.            Իբրահիմ բեյ - մեջլիսի նախագահ

9.            Հայրի էֆենդի - շեյխ ուլ-իսլամ

10.          Մուսա Քյազիմ էֆենդի - շեյխ ուլ-իսլամ

11.          Խալիլ էֆենդի - արդարադատության և արտաքին գործերի նախարար, «Թեշքիլաթ-ը մահսուսե» - ի անդամ

12.          Ահմեդ Նեսիմի բեյ - արտաքին գործերի նախարար (1917-1918)

13.          Իսմայիլ Ջանփոլատ բեյ - ներքին գործերի նախարար (1917-1918)

14.          Աբբաս Հալիլ փաշա - հասարակական աշխատանքների նախարար (1915-1917)

15.          Ալի Մյունիֆ բեյ - հասարակական աշխատանքների նախարար (1917-1918)

16.          Շյուքրի բեյ - հանրակրթական նախարար, «Թեշքիլաթ-ը մահսուսե» - ի անդամ

17.          Քեմալ բեյ - պարենավորման նախարար, կուսակցության կենտրոնական կոմիտեի անդամ

18.          Հուսեյն Հաշիմ բեյ - փոստի և հեռագրատան նախարար (1917-1918)

19.          Ռիֆաթ բեյ - Օսմանյան խորհրդարանի նախագահ

20.          Մահմեդ Էսադ էֆենդի - շեյխ ուլ-իսլամ