Սուրբ Սոֆիայի տաճարը

Սուրբ Սոֆիայի կամ Այա Սոֆիայի տաճարն ի սկզբանե եղել է Բյուզանդական կայսրության պատրիարքի նստավայրը: Այնուհետև, թուրքերը, գրավելով Բյուզանդիայի մայրքաղաքը, այս տաճարը դարձրել են մզկիթ: Ներկայումս Սուրբ Սոֆիան հանդիսանում է թանգարան: Համարվում է բյուզանդական «ոսկե դարի» խորհրդանիշ: Ռուս գիտնական Կոնդակովի բնորոշմամբ կայսրության համար այս տաճարն արել է ավելին, քան դրա ցանկացած պատերազմ: Գտնվում է Ստանբուլում:1453 թվականին օսմանցի թուրքերը գրավում են Կոստանդնուպոլիսն ու այն դարձնում մզկիթ:

Պատմությունը

Սուրբ Սոֆիայի պատմությունը սկսվում է հռոմեացի կայսր Կոստանդիանոս Ա Մեծի օրոք: Հենց նա 324 թվականին հիմնեց Կոստանդնուպոլիսը որպես կայսրության մայրքաղաք: Իսկ 326-ին Կոստանդիանոսը մայրաքաղաքում կառուցեց առաջին եկեղեցին սուրբ Սոֆիայի անունով:

Սոֆիա անունը հաճախ բացատրում են որպես «իմաստություն», չնայած այն ունի ավելի լայն հասկացություն: Կարող է ունենալ հետևյալ բացատրությունները` «խելք», «գիտելիք», «տաղանդ» և այլն: Հաճախ Սոֆիային ու Քրիստոսին համարում են իմաստության ու խելքի խորհրդանիշներ: Դրա հետ մեկտեղ Սոֆիան իրենից ներկայացնում է Հիսուսի աստվածային իմաստության կերպարի ասպեկտը: Սոֆիան ոչ միայն հոգևոր հասկացություն է, այլև շատ հայտնի անուն: Ան կրել է քրիստնոյա սուրբ Սոֆիան, ով ապրել է 2-րդ դարում:

Կոստանդիանոս Ա Մեծի որդին ու ժառանքը` Կոստանդիոսը, վերակառուցեց ու ընդարձակեց հոր կառուցած տաճարը: Սուրբ Սոֆիան առաջին անգամ վառվեց ապստամբության ժամանակ` 404 թվականին, որը առաջացավ Կոստանդնուպոլսի պատրիարք Հովհաննես Ոսկեբերանի աքսորման պատճառով: Արկադիոս կայսեր կողմից վերականգնված տաճարը նորից փլուզվեց 531 թվականին տեղի ունեցած ապստամբության ժամանակ:

Դրանից հետո Հուստինիոնաոս 1-ին կայսրը դրեց նոր տաճար: Այդ ժամանակ Կոստանդնուպոլսում կար մոտ 30 եկեղեցի, որոնք աչքի էին ընկնում արծաթով, ոսկով ու բազմագույն մարմարով: Բայց Հուստինիանոսն իր առաջ նպատակ էր դրել կառուցել այնպիսի տաճար, որն իր շքեղությամբ ու մեծությամբ կգերազանցի աշխարհում նմանատիպ ցանկացած այլ կառույցի: Տաճարի հիմնական կառուցողներին համարում են Անթեմիուսին` Թալեսին և Միլետ քաղաքից(ներկայումս Թուրքիայում գտնվող) Իսիդորին: Նրանց ղեկավարությամբ տաճարի կառուցման վրա են աշխատել շուրջ 100 ճարտարապետներ:

Տաճարի ներքին կառուցվածքը

Այա Սոֆիայի պատերն ու հատակն ամբողջությամբ պատված են մարմարով: Սյուների գագաթներն իրենցից ներկայացնում են մանր փորագրություններ: Ամենուրեք աչքի են ընկնում ոսկով արված խճանկարները: Իրականում, գտնվելով տաճարի ներսում, մենք չենք կարող ճշգրիտ պատկերացում կազմել տարածության ճարտարապետության կառուցվածքի մասին, քանզի պատուհաններից ներս են թափանցում լույսի բազմաթիվ շերտեր, որոնք, ընկնելով պատերի վրա, ներկայացնում են ոչ թե հենց դրանց, այլ` սյուների շարաններ: Հուստինիանոսի ժամանակն երի տաճարն ուներ պակաս գրավիչ տեսք: Շատ խճանկարներ ստեղծվեցին դարեր հետո: Կայսրերի ու Քրիստոսի դիմանկարները հայտնվեցին տաճարների պատերին Հուստինիանոսի կառավարման շրջանից բավականին ուշ: Դիմանկարների փոխարեն պատերին կային միայն խաչի հասարակ պատկերներ:

1453 թվականին Այա Սոֆյայի տաճարը դարձավ մզկիթ` ստանալով 4 մինարեթ, որը իսլամին համաձայն` հավատացյալին կանչում է դեպի աղոթքը:

Այա Սոֆիան մնում է մեծ խորհրդանիշ ինչպես քրիստոնյաների, այնպես էլ մուսուլմանների համար:

Աղբյուրներ`

Աղբյուր 1

Աղբյուր 2

Աղբյուր 3

Giant Stones

We, Levon Gevorgyan and David Kirakossyan will tell you about Karahundj (Zorats Karer) and there identical monument, the Stonehenge. Certainly, two monuments are very mysterious and interesting, but Karahundj are older, and therefore we firstly tell you about Karahundj.


Carahunge or Karahundj, Zorats Karer is 3, 500 years older than England’s Stonehenge and 3, 000 years older than the Egyptian pyramids. The total area of the observatory is 7 hectares. According to the scientist’s findings, a temple consisting of 40 stones built in honor of the Armenians’ main God, Ari, meaning the Sun, is situated in the central part of Carahunge. Besides the temple, it had a large and developed observatory, and also a university that makes up the temple’s wings.”They sit like soldiers on a hill, huddled in formation. The 204 stones near Sissian have been ascribed with mystical, fertility and cosmic powers, but rarely have ancient monuments caused such a sensation in astronomical circles. “
The Armenian scientists believe there is a link between the name of Stonehenge in England and Karahunj, which is 3500 years older than Stonehenge. “Stone” in Armenian is “kar” and “henge” (a word which is absent in English) is the same “hunj” (voice, sound, echo in Armenian). Karahundj sometimes called “Armenian stonehenge” but this is hurtfully for Armenians, because Karahundj is older than Stonehenge.
And some information about Stonehenge.

 Stonehenge is a prehistoric monument in Wiltshire, England, about 3.2 km west of Amesbury and 13 km north of Salisbury. One of the most famous sites in the world, Stonehenge is the remains of a ring of standing stones set within earthworks. It is in the middle of the most dense complex of Neolithic and Bronze Age monuments in England, including several hundred burial mounds.

Archaeologists believe it was built anywhere from 3000 BC to 2000 BC. Radiocarbon dating in 2008 suggested that the first stones were raised between 2400 and 2200 BC, whilst another theory suggests that bluestones may have been raised at the site as early as 3000 BC. Stonehenge was constructed in three phases. It has been estimated that the three phases of the construction required more than thirty million hours of labour. Speculation on the reason it was built range from human sacrifice to astronomy.

Թումանյանը և «դաժան» ավանդույթները

Թումանյանի պոեմները ինձ ներկայացրին կամ սովորեցրին  ազգիս պատմությունը և ավանդույթները: Թումանյանը պատմում է գրեթե ամեն ինչ մեր ազգի ավանդույթների մասին:

 Հետաքրքիր էր այն, որ եթե աղջիկը ամուսնանում էր, հետո բաժանվում և ետ վերադառնում` անկախ ամեն ինչից նրան տանը չէին ընդունում և չէր  ընդունում նաև եկեղեցին` թույլ չէր տալիս թաղել հարազատների կողքին: Ծնողները մեղավոր էին, բայց չէին կարող ավանդույթին դեմ լինել, քանի որ նրանց էլ  գյուղի ժողովուրդը չէր ընդունի:

 Հետաքրքիր էր նաև Սարոյի և Մոսիի պատմությունը: Իմ կարծիքով Մոսին ճիշտ էր, բայց նաև` դաժան: Մոսին նույնպես ավանդույթի գերի էր և հենց ավանդույթը նրան խայտառակ արեց ամբողջ գյուղի առաջ:

  Իմ կարծիքով Թումանյանի պոեմների մեջ աղջիկները եղել են անբախտ կամ տղաներն են եղել անխելք, որովհետև գրեթե բոլոր պոեմներում էլ աղջիկները մնում են առանց լիարժեք ամուսնու, բայց տղաներն էլ մեծ դեր են խաղացել և շատ անգամ չեն հասկացել աղջկա սրտի ուզածը և հեռացել են:   

 Բայց ամեն դեպքում Թումանյանի գրած ամեն մի տողի մեջ կա մի հիանալի բնորոշում կյանքի մասին: